Oost en Zuid


In het gehucht de Kar vinden we de eerste oude paal van de Hoge Heerlijkheid het Loo. Het is meteen de best bewaard gebleven paal. Wel met een raparatie in het midden, maar de kop met inscriptie is nog vrij gaaf. Overigens ook hier, net als de recente stenen, slechts aan de kant van het Loo af de ingebeitelde letters "Loo". In her boek "CAART der LIMITTEN van de HOOGE EN VRIJE HEERLIJCKHIJDT van HET LOO" van de hand van prof. dr. ir. L.Aardoom, worden deze palen beschreven.
Een close up van de de kop. De paal heeft het nummer 11. In het verleden zijn 26 van deze palen neergezet, tussen Teuge en Loenen, waarvan er in totaal nog 5 over zijn. De palen dateren van 1794 en zijn gemaakt van Bentheimer zandsteen.
Steen aan de Kar, kuising met de Leijgraaf. De foto dateert van vóór de schoonmaakactie van 2013.
Deze paal vinden we 200m noordelijk, van het punt waar de Dalk de gemeentegrens kruist. Het is waarschijnlijk paal nummer 24. Een stukje tekst van het grens protocol: "Al verder gegaan langs de sloot laatende 't camptjen aan de linkerhand buijten en dus niet onder de Heerlijckheijt tussen het Gietelse Broek en het Bekbergse Hooijlandt in een hoek der Kampen een pol opgeworpen om een paal op te setten".
Een platgereden steen aan de Dalk.
De derde Loo paal staat 10 m naar het zuiden ten opzichte van de vorige steen. De letters OO zijn nog leesbaar.
Op de plaats waar de grens de N789 kruist.
Staat aan de andere kant van de N789. Ook deze steen is enkelzijdig.
Wat verder naar het zuiden, aan de Doorvaart, vinden we deze klimophoop, met een rest van een Loo-paal er middenin. Dit is de rest van paal 14, waarvan het bovenstuk bewaard is gebleven en is tentoongesteld (geweest?) in het Historisch Museum Marialust in Apeldoorn.
Als je de klimop een beetje opzij doet, kun je constateren dat er echt een stenen paal inzit.
Dan de vijfde en laatste Loo paal aan de Hessen Allee, noordkant.
Aardoom noemt in zijn boek hierna nog drie palen, deze heb ik nog niet kunnen lokaliseren. Wel staan er drie aangegeven op de topografische kaart, maar aangezien de andere daar juist niet op stonden, is dat geen betrouwbaar gegeven.
Bij de sportvelden van Hoenderloo.
Bij de Oase.
Volgens prof. Aardoom, in zijn bovengenoemde boek, zou dit punt de "Witte Muts" heten. Het lijkt mij dat die echter verder zuidelijk ligt, richting de Oase dus, en dit punt in het grens protocol de Ucchelse struyk wordt genoemd.
Hoe het ook zij, het is een markant punt op een hoek in de grens en waardig om een betere grenspaal te krijgen dan het betonnen steentje + houten paaltje dat er nu staat.

Noord en Noord-Oost

Ik hervat de tocht om Apeldoorn enkele jaren later verder naar het Noorden. De aanleiding is een schoonmaakactie van de wapenstenen van Apeldoorn. De steen op deze foto staat op de grens met Barneveld, Garderenseweg.
Op de kruising van de Garderenseweg en de Jachthuisweg.
Aan de Uddelerveen, bij de bosrand. Het bos is van de buurgemeente Barneveld.
Harderwijkerweg.
Al lange tijd koesterde de gemeente de wens de grenspalen die staan om de ca.100 km lange gemeentegrens van Apeldoorn op te knappen. Alleen aan tijd, en dus geld, ontbreekt het. Tijdens een overleg met de gemeente neemt de Vereniging Oud Apeldoorn op zich deze klus te klaren. De kosten van de verf etc. zijn voor rekening van de gemeente, de factor tijd wordt door de VOA geregeld. Onder de leden worden vrijwilligers gevraagd. Er is echter weinig interesse, maar er dienen zich toch twee mensen aan: Aad Moerman en Chris Westerveld. Er volgen gesprekken in het stadhuis tussen leden van de werkgroep en ambtenaren. Verf, kwasten, peut en ander spul wordt besteld en het werk kan beginnen. En zo wordt in april 2012 een begin gemaakt met het opknappen van de grenspalen.
Espeterweg.
Chris Westerveld knapt de palen op die aan de Noord en Oostzijde van Apeldoorn staan. Hij schrijft hierover: "In mijn rayon krijg ik te maken met een tweetal modellen grenspalen. De moderne grenspaal uit 1952 waarin eenzijdig de tekst ‘GEMEENTE APELDOORN’ en een schild voorzien van een adelaar met sleutel zijn afgebeeld. De andere zijn hardstenen palen uit 1832 waarin aan twee zijden resp. de letters ‘A’ en ‘E’ zijn gebeiteld. Deze laatste dateren uit de tijd van ‘de Heerlijkheid het Loo’. De moderne palen worden 3 keer bezocht: schoonmaken, de tweede keer het blauw en grijs en tenslotte het rood. Zo krijgt de grenssteen en de verf gelegenheid goed te drogen. De oude palen worden alleen afgeborsteld en ontdaan van overmatige mosaangroei."

De Hoge Duvel. Hier zijn de twee typen palen naast elkaar opgesteld. De oude paal lijkt wel een stuk basalt te zijn, waar fors, doch sierlijk, de letters A en E zijn ingehakt.

Paal bij de Koningskuyl.
Deze drie palen zijn gemaakt van een stuk Belgische hardsteen, dat oorspronkelijk een ander bestemming heeft gehad, gezien de manier van bewerken van de steen. De A en E zijn een schreefloos lettertype, dat in 1832 nog erg ongebruikelijk was. Eigenlijk is de schreefloze letter pas vorige eeuw populair geworden. Ik verwacht dan eigenlijk ook dat deze palen van een later jaar dan 1832 stammen.

Liggend in het bos. Met name deze paal en ook de vorige, zou ik nooit hebben gevonden zonder hulp van de plaatsbepaling van Chris.

Als we uit de bossen zijn vinden we deze steen aan de Valkeniersweg. Niet ver daar vandaan, aan de bosrand staat nog een A-E paal. Dit is echter prive terrein en toen ik er was zag ik niemand die ik kon vragen om over het erf te mogen wandelen.
Elburgerweg.

Berenbergh.

Windhoek.

Oude Zwolse weg.

Poelweg Zuid

Poelweg Noord

Jonas.

Jonasweg.

Slijkhuisstraat.

Beemterweg.

Kraaievangersweg.

Drostendijk.


Nieuw Schuilenburg.


Zutphensestraat.
Waarmee we weer vlak bij het begin van de 100 km lange tocht rond Apeldoorn zijn gekomen.